Het oorlogsdagboek van Daan Castel (1)

Het is al 70 jaar geleden en het lijkt alsof pas nu de strijd om de rivier De Schelde in al zijn facetten en details breed wordt beschreven, herdacht en ’nagespeeld’.
Interviews en ooggetuigenverslagen in de diverse publiciteitsmedia bevestigen wat het vrijmaken van de Scheldemonding in werkelijkheid betekende. Vele duizenden militairen en burgers verloren het leven, tientallen steden en dorpen werden verwoest, een ontredderd landschap restte…
Ook lijkt nog steeds materiaal op te duiken dat het beeld van de strijd completer maakt.
Zo overhandigde Ron Castel ons het gedetailleerde dagboek van zijn vader Daan Castel, een geboren Vlissinger, zeeman in hart en nieren en bepaald niet voor een kleintje vervaard.
Na een reeks omzwervingen kwam hij tegen het eind van de Tweede Wereldoorlog terug in Vlissingen, waar hij vanuit Coosje Buskenstraat 66, oftewel ‘de Oprit’ in heldere taal de bevrijding van Vlissingen documenteerde. Hij verbleef er eerst min of meer illegaal, maar kon later blijven, omdat hij bij de brandweer werd ingedeeld.
Het dagboek onderscheidt twee episoden: de aanloop tot de bevrijding en de bevrijding zelf.

De aanloop en de geruchten

Het dagboek begint in augustus 1944: ‘De geallieerde strijdkrachten rukken in zeer snel tempo op door Noord-Frankrijk en België. Op 29 augustus bezetten zij Soissons; 30 augustus Reims; 31 augustus Amiens en Sedan en op 1 september Atrecht en Verdun’.
Tussen 3 en 10 september doen allerlei geruchten de ronde, zo schrijft Castel. De bevrijders zouden Rilland-Bath hebben bereikt en binnen enige uren op Walcheren kunnen zijn; Dordt en Rotterdam zouden zijn bevrijd en het Duitse commando Zeeland zou zich hebben overgegeven…
In werkelijkheid wordt zwaar gevochten om Antwerpen en vele Duitse troepen werden daarheen gevoerd vanuit West-België.
(Deze periode staat bekend als de Dolle Dinsdag, red.)
Fietsen worden gevorderd, het leven lijkt totaal verlamd.
5 september: om 3 uur namiddag over de radiodistributie een Engelse zender en hierop wordt de radiocentrale door de Duitsers vernietigd.
Door Engelse vliegtuigen worden dagelijks pamfletten uitgestrooid voor Duitse soldaten: hoe ze hun leven nog kunnen redden.
Aan het eind van deze week: Antwerpen en Maastricht bevrijd.
Luchtlandingstroepen neergelaten tussen Arnhem en Nijmegen.
Periode 10 – 17 september: dinsdag een zwaar bombardement op Breskens. Volg dit vanaf ons dak (Oprit 66). Bommen op Toorenvliet, Middelburg.
17 – 24 september: bombardementen op o.a. bunkers en geschutsopstellingen tussen Koudekerke  en Biggekerke, waarbij Biggekerke zwaar wordt geteisterd. Ook bommen in Tuinstad Vlissingen. Luchtlandingsleger bij Elst (volgens geruchten) verslagen, circa zesduizend man uitgeschakeld.
Breskens wederom gebombardeerd.
Dagelijks vele malen luchtalarm, pamfletten, bombardementen en gerommel uit de kant van Zeeuws-Vlaanderen.

Bommen op de dijken

1-7 oktober: dinsdag 3 oktober wordt door de Engelse radio en met pamfletten uit vliegtuigen de bevolking gewaarschuwd de kustgebieden te verlaten omdat mogelijk langdurige beschietingen en bombardementen worden uitgevoerd en overstromingen worden verwacht. Vlissingen stroomt zo goed als leeg. Op woensdag volgt een zwaar bombardement op de Westkapelse zeedijk. Van het NW uit stroomt de zee nu Walcheren binnen.
5 oktober: aanplakbiljetten verkondigen verplichte opkomst voor mannen van 15 tot 50 jaar om nooddijkjes te maken. Weigering wordt via standgerecht behandeld.
7-14 oktober: op 7 oktober begint om 13.30 uur een zwaar bombardement op de Nolledijk. Honderden ‘Flying Fortresses’ vliegen af en aan en om 14.30 uur is de dijk totaal opgeblazen, gelijktijdig is dit ook gebeurd  met de dijk in Ritthem.
Tot laat in de avond exploderen nog de tijdbommen in de stroomgaten.
Langzaam begint Walcheren onder water te lopen. Ritthem wordt ontruimd.
In Middelburg schijnt iemand gefusilleeerd te zijn die niet op wilde komen om dijken te helpen maken.
Buizen van de waterleiding plaatselijk vernietigd; drinkwater wordt aangevoerd met tankwagens of met boot.

8 en 9 oktober: geweldige activiteit in Zeeuws-Vlaanderen. ’s Nachts een vuurzee van Terneuzen tot Hoofdplaat.
Geruchten dat op 9 oktober de geallieerden van Terneuzen uit twee bruggenhoofden hebben gevormd nabij Hoofdplaat en ook dat de geallieerden ten noorden van Antwerpen bij Putte over de grens zijn  gekomen en met geschut de dam bij Rilland-Bath bestrijken.
10 en 11 oktober: gerommel en lichtflitsen uit Zeeuws-Vlaanderen. Deze dag (11 okt.) van 14.30 tot 15.00 uur bombardement op de Buitenhaven waarbij het abbatoir wordt vernietigd en de bommen tot in Souburg vallen.
Om 16.00 uur gooit een vliegtuig een zgn. kerstboom uit tussen Breskens en Nieuwe Sluis, waarna een zwaar bombardement volgt tot 17.00 uur.
’s Nachts aan ZO- en Zuidzijde van Walcheren constant lichtflitsen van explosies.
Te Vlissingen uitreiking van chloorkalk voor ontsmetting van drinkwater.
12 oktober: volgens geruchten vanmorgen vroeg de dijk bij Veere kapot gebombardeerd.
’s Nachts op vele punten brand nabij Breskens en Sluis.
13 oktober: tamelijk rustig; nabij Breskens nog wel activiteit van duikbommenwerpers,  zgn. Typhoons.
In Vlissingen geen drinkwater. Het zeewater komt nu tot aan de Koudekerkseweg; Goed Wonen en Tuindorp bij hoog water overstroomd. Door geëvacueerden en Duitsers verlaten huizen worden door het Gemeentebestuur aan mensen uit overstroomde stadsgedeelten ter beschikking gesteld.
15 oktober: het water komt over de oevers van de ‘leiding’ nabij  de Singel en de RK Kerk; de kelders van ziekenhuis Berhesda lopen vol.
Volgens geruchten is de tegenstand van de Duitsers in Zeeuws-Vlaanderen gebroken.

Harde NW-wind. Nooddijkjes rond Middelburg en vele dorpen weggespoeld, zoals verwacht; ook veel gaten in wegen.
18 oktober: 1 tot 2 meter water in de overstroomde wijken. Er komt zo goed als geen voedsel meer aan in de stad. Wel veel Duitse soldaten. Middelburg alleen te bereiken langs de Kanaaldijk.
21 oktober: zwaar bombardement op de Buitenhaven. Diverse Duitse batterijen vernietigd.
Engels ‘vliegend fort’ komt op ongeveer 100 meter brandend over Wim (broer van Daan,red.) en mij heen nadat we over de dijk naar Middelburg waren geweest, en spat met een klap uit elkaar.
In Middelburg stonden om elf uur honderden mensen voor een slagerij waar om één uur de vleesverkoop begon.

Bij de brandweer

23 oktober: van 16.00 tot 16.45 bombardement op de Oranjedijk. 2 Toestellen neergeschoten. Een vliegend ford schiet met boordwapens door Spuistraat en Oprit, zodat ik als een raket m’n uitkijkpost op het dak verlaat. Volgens geruchten Zeebrugge gevallen.
27 oktober: help oom Louw v/d Steen z’n meubilair uit z’n huis te halen, dat in Goed Wonen onder water staat. Veel is praktisch onbruikbaar geworden.
28 oktober: door bemiddeling van oom Leen v/d Steen bij de gemeentebrandweer aangesteld, zodat onderduikperiode over is.
Goed weer, dus veel activiteit van jagers en Typhoons en beschietingen vanuit Zeeuws-Vlaanderen. Granaten slaan in in de Noordstraat, Nieuwendijk, Gravestraat enz. enz. waarbij weer gewonden vallen. Volgens geruchten naderen de geallieerden Goes.
Zondag 29 oktober: bombardementen en raketaanvallen op Duitse batterijen langs de kust, Zwanenburg, Vrijburg, Dishoek, Westkapelle, Domburg enz.

Verhaal van onze onderbuurman: was op weg naar Goes en zag Duitse soldaten in linie vanaf Sloedam tot ongeveer anderhalve kilometer voor Goes, die o.a. ook tankvallen in de weg maakten en trotyl aan de bomen bevestigden.
Nabij ’s Heer-Arendskerke mag hij niet verder want hij nadert de frontlinie.

Regelmatig granaten op en nabij de Oranjedijk.
30 oktober: ’s nachts continu granaten rondom Vlissingen en vanaf ’s morgens vroeg zware explosies ‘vanuit het oosten’, waarna blijkt dat de moffen de haveninstallaties van de 2 binnenhavens en de kademuren vernietigen. Volgens geruchten staan de geallieerden aan de Sloedam.
Dinsdag 31 oktober: enkel jagers vallen met raketten Duitse batterijen aan. Veel moffen trekken weg uit de stad, waarschijnlijk richting Sloedam en kust.
De Duitsers halen de explosieven waarmee ‘De Schelde’ zou worden vernietigd weg.
Een granaat vernielt een huis in de Noordstraat.

Episode II zal beginnen met:

Woensdag 1 november: te 00.30 uur werpt een vliegtuig (of meer) diverse lichtparachutes af boven de stad.